Wyznaczenie reprezentanta dziecka

W praktyce wyznaczenie reprezentanta dziecka najczęściej następuje w sprawach karnych, gdy osobą podejrzewaną o popełnienie przestępstwa na szkodę dziecka jest jeden z jego rodziców, małżonek rodzica. Wyjątkiem jest sprawa o niealimentację ponieważ tym przypadku jeden z rodziców może reprezentować dziecko w sprawie przeciwko drugiemu rodzicowi (wskazuje na to postanowienie Sądu Najwyższego z 25 czerwca 2020 r., sygn. akt I KZP 4/20.

Prokurator powinien niezwłocznie wystąpić do sądu rodzinnego (Sąd Rejonowy, Wydział Rodzinny i Nieletnich) o wyznaczenie reprezentanta dla dziecka. Sąd opiekuńczy wyznacza postanowieniem reprezentanta (doręczając odpis postanowienia przedstawicielom ustawowym lub opiekunom prawnym dziecka) oraz czuwa nad wykonywanymi przez reprezentanta obowiązkami, zobowiązując go do składania sprawozdania nie rzadziej niż co cztery miesiące.

Reprezentantem dziecka może być adwokat lub radca prawny, który:
a) wykazuje szczególną znajomość spraw dotyczących dziecka, tego samego rodzaju lub rodzajowo odpowiadających sprawie, w której wymagana jest reprezentacja dziecka,
b) lub ukończył szkolenie dotyczące zasad reprezentacji dziecka, praw lub potrzeb dziecka.

Reprezentant dziecka może podejmować szereg czynności w toczącej się sprawie karnej. Przykładowo może składać wnioski dowodowe, uczestniczyć we wszystkich czynnościach dowodowych np. przesłuchaniu dziecka, przesłuchaniu świadków, przesłuchaniu podejrzanego. Może złożyć zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania lub jego umorzeniu. Dlatego tak ważne jest, aby reprezentant został ustanowiony na początkowym etapie postępowania. W przypadku wyznaczenia reprezentanta dla dziecka już po wydaniu postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania lub jego umorzeniu, to jego rola sprowadza się jedynie do złożenia zażalenia na te postanowienia.

Na późniejszym etapie sądowym (czyli po skierowaniu aktu oskarżenia) reprezentant dziecka może złożyć oświadczenie o zamiarze działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego (co jest w mojej ocenie kluczowe), uczestniczyć aktywnie w rozprawach (np. zadając pytania świadkom), składać wnioski dowodowe, wnieść apelację.

Na wniosek rodzica, który nie uczestniczy w postępowaniu, reprezentant może mu udzielać na piśmie lub przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej informacji niezbędnych do prawidłowego wykonywania władzy rodzicielskiej dotyczących przebiegu tego postępowania i podjętych w jego toku czynnościach, jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie dobro dziecka.

Reprezentant dziecka uzyskuje od rodzica, który nie uczestniczy w postępowaniu, informacje o dziecku, jego stanie zdrowia, sytuacji rodzinnej i środowiskowej w zakresie niezbędnym do prawidłowej reprezentacji dziecka (np. czy dziecko jest pod opieką lekarza psychiatry lub psychologa).

Reprezentant dziecka – gdy pozwala na to rozwój umysłowy, stan zdrowia, stopień dojrzałości – powinien nawiązać kontakt z dzieckiem (w końcu to te dziecko reprezentuje), przekazując mu informacje o podejmowanych czynnościach, przebiegu postępowania i sposobie jego zakończenia oraz konsekwencjach podjętych działań dla jego sytuacji prawnej.

Reprezentant dziecka może zwrócić się o informacje o dziecku do organów, instytucji, stowarzyszeń, organizacji społecznych lub innych podmiotów, do których należy dziecko, które świadczą dziecku pomoc lub posiadają informacje o dziecku (np. do przedszkola, do szkoły) i są one obowiązane do udzielenia tych informacji na wniosek reprezentanta dziecka.

Wynagrodzenie reprezentanta dziecka uiszczanie jest przez Skarb Państwa.